Süper Lig’deki Arial uygulaması

Tek tip isim ve numara uygulaması, Avrupa’da dünyanın çeşitli yerlerinde uzun yıllardan beri tercih edilen bir uygulama. Amacı belli bir marka değeri yaratıp bu değerden faydalanmak, aynı zamanda dünyanın başka bir ucunda o takımın formasını almış taraftarın zorlanmadan isim ve numara baskısı bulmasını sağlamak.

Daha doğrusu bu uygulamanın, özüne uygun amacı budur. Örneğin Tayland’da Manchester United forması alan bir kişi, hiç zorlanmadan beyaz isim ve numara baskısını da bulur. Çünkü bu baskı yıllara göre değişim göstermez, renk bile değiştirmez. Uygulamanın amacı, Taylandlı Prayuth’un, Manchesterlı William ile aynı ürüne aynı şekilde ulaşabilmesini sağlamaktır. Ülkemizdeki probleme geçmeden önce dünyadan tek tip yazı tipi uygulamaları örneklerine bakalım.

İngiltere Premier League. Tek tip yazı tipi uygulaması denince akla gelen ilk lig. Öncesi için değil ama 1996’dan beri bu ligi takip eden bir kimse yalnızca 3 farklı yazı tipi görmüştür. İlk yazı tipi, 1996-2007 yılları arası kullanılan dönemin tasarım anlayışına uygun şu yazı tipi.

2007-2017 yılları arasında ise, İngiltere’nin kraliyet kimliğine ve dönemin tasarım anlayışına daha uygun olan şu yazı tipine geçildi. Bugün futbol ve formayla az biraz ilgilenen kime sorsanız bu yazı tipini bilir, çünkü bu yazı tipi İngiliz futbolu markasının bir parçasıdır.

Geçtiğimiz aylarda duyurulduğu üzere Premier League bir değişim daha geçirdi. Artık demode kalmış, her biri büyük harften oluşan serif yazı tipini bırakıp, günümüzün tasarım anlayışına daha uygun olan sans serif yazı tipine geçildi. (Serif yazı tipi, okumayı kolaylaştırması için çıkıntıları olan yazı tipidir. Örneğin Times New Roman. Sans serif yazı tipi ise görsel olarak daha şık ancak sürekli okudukça gözü yoran bir yazı tipidir, çıkıntısı yoktur, genelde düzdür. Örneğin Arial.) Premier League’in marka değişimi bununla kısıtlı kalmadı, aslan da modernize edildi. Daha modern ve canlı renkler seçildi, ana renk ise mor olarak tercih edildi.

Tek tip yazı tipiyle ünlü başka bir lige bakalım, Major League Soccer, ABD 1. Futbol Ligi. 2013’ten beri kullanılan yazı tipi, döneminin ötesinde bir tasarıma sahip. Amaç belli, dünyanın her yerine yazı tipini ulaştırabilmek. Premier League’den farklı olarak MLS yönetimi renk özgürlüğü de sunuyor. MLS, daha önce de tek tip yazı tipi kullanıyordu ancak en akıllarda kalıcı yazı tipi tartışmasız bu.

Geçtiğimiz günlerde İspanya 1. Futbol Ligi olan La Liga da tek tip yazı tipi kullanacağını açıkladı. La Liga’ya özel tasarlanmış bir yazı tipi ve şık da görünüyor. Tek sıkıntısı biraz fazla kalın bir görüntüsü var. Özellikle Barcelona’nın eklediği çerçeve ile iyice kalın bir hal almış. Tam olarak anlamamız yine ağustos eylül aylarını bulacaktır.

Gelelim ülkemize. Tek tip yazı tipi uygulaması 11 Temmuz 2012’de yayınlanan Sportif Ekipman Talimatnamesi ile yürürlüğe girdi ve ilk olarak 2013-2014 sezonunda kullanılmaya başlandı. Yazı tipi, dünya üzerinde bilgisayar kullanan herkesin aklına gelecek ilk yazı tipi olarak seçilmişti. Arial.

Arial nedir? Nasıl ortaya çıkmıştır? Arial MT, en açık tabirle Macintosh’un Helvetica’sından kopyalanmış karaktersiz bir yazı tipidir. Bill Gates, zamanında Helvetica’ya lisans ücreti ödememek için bu fontu Windows 3.1’e yerleştirmiştir. Dünyanın büyük çoğunluğu da Windows kullandığı için insanlar arasında Helvetica’dan daha çok tanınır, bilinir olmuştur.

Bu kadar basit, bu kadar karaktersiz, bu kadar sıradan bir yazı tipinin, bir ligin resmi yüzü olarak seçilmesi zaten başlı başına bir ayıp. Ancak işin daha farklı bir tarafı da var. Bizim ülkemizde üç büyükler hariç forma satışı zaten yok denecek kadar az. Anadolu takımlarının forma satmak gibi bir kaygısı yok, buna bağlı olarak satışı da yok. (Sonra vay efendim ligimiz geri kaldı, kalmazsa ayıp olurdu.) Ne bir internetten satış sistemi, ne bir yerleşik resmi mağaza sistemi, hiçbiri yok. (Olanları tenzih ediyorum.)

Biz zaten formayı kendi içimizde satabilen bir ülkeyiz, asıl amacı uzak ülkelerde de rahat satış yapabilmek olan bir sistemin uygulanmasının hiçbir açıklaması yok. Yurt dışında forma satılırsa üç büyüklerin forması satılıyor, onlar da üretici kanalları üzerinden satıldığı için isim-numara baskısı imkanı yok.

Haydi bunu da bir kenara bıraktık. Arial’in orijinal yazı tipi ailesi, tam olarak 28 farklı yazı tipinden oluşan, kalabalık bir aile. Lisanssızlarını sayarsak binleri aşacağı kesin de, orijinal paketi 28 yazı tipinden oluşuyor. Talimatnameye yalnızca “Arial” yazmanın sonuçlarını gelin birlikte inceleyelim.

Talimatnameye göre doğrusu Kasımpaşa’nın yaptığı ancak şık değil. Yok eğer genel anlamda Arial yani 28 yazı tipinden oluşan Arial yazı tipi ailesi ise, bol bol seçenek var ama bu da tek tip değil. Çerçeveden bahseden bir düzenleme ise hiç yok. Çerçeve yasak da demiyor, çerçeve olursa şu ölçülerde olacak da demiyor, hiçbir şey demiyor. Yani talimatnameye göre hepsi doğru ancak amacının tamamen dışında bir kullanım söz konusu.

Fenerbahçe‘ye bakalım, Fenerbahçe kuralın emrettiği duruma hiç uymadı. İlk iki sezon (2013-2014 ve 2014-2015) Arial Black, ki kendisi Arial ailesinin en kalın yazı tipidir, sonraki iki sezon da (2015-2016 ve 2016-2017) Arial’in sevimli üyesi Arial Rounded Bold kullandı. Ki yapılan da doğru bana göre, kuralda açıklık varsa esnetebildiğin kadar esnetip görsel bir zenginlik yaratmak gerek. Ancak burada hangi tek tiplikten söz edebiliriz?

Bugün, ortalama bir tasarımcıya yazı tipi tasarlattırmak aşağı yukarı 50.000 – 100.000 TL tutar. Hadi ligimizin “marka değerine” yakışır, şanlı şöhretli bir tasarımcıda bu fiyat taş çatlasa 250.000 TL olur. Eğer gerçekten bir marka değeri ortaya çıkarmak isteniyorsa bu paralar ödenecek, TFF gibi onlarca sponsoru olan bir kurum için bu para devede kulak bile sayılmaz. Hatta 1.000.000 TL’lik bir bütçe ile ligimize ve kupamıza özel birer logo da tasarlattırmak zorunda TFF, eğer kaygısı gerçekten marka değeri ise.

Tabi bir de bizim takımlarımızın işgüzarlıkları var. Avrupa’da liginde zorunlu yazı tipi olant takımlar, Avrupa arenasında özel bir yazı tipi kullanıyor. Ya özel tasarım bir yazı tipi ya da üreticilerinin temin ettiği yazı tipi oluyor ancak ligiyle aynı olmuyor. Bizim takımlarımız ise ligdeki fontunu aynen Avrupa arenasında da kullanıyor. (Fenerbahçe Arial Rounded Bold’la biraz kurtarıyor, Galatasaray’ın ise bu kural geldiğinden beri kullandığı özel bir Avrupa yazı tipi var.)

Siz bu tek tip Arial uygulaması hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorum kısmından bizimle paylaşın.

Bizi Twitter’da @efscub hesabından takip ederek güncel bilgilere en hızlı şekilde ulaşabilir, yeni yazılarımızı takip edebilirsiniz.